Τα κόμικς που αγαπήσαμε!: Pulp κουλτούρα, ζωγραφική και κόμικς στο Έπος του 1940-41

Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2023

Pulp κουλτούρα, ζωγραφική και κόμικς στο Έπος του 1940-41

Πίνακας του Αλέξανδρου Αλεξανδράκη.

Η συνεισφορά σπουδαίων Ελλήνων δημιουργών για τον πόλεμο (1940-41), την κατοχή αλλά και την Εθνική μας Αντίσταση (1941-44).

(μία συνοπτική αναφορά του Νίκου Δ. – Θ. Νικολαΐδη)

Η 28η Οκτωβρίου του 1940 έχει καταγραφεί στην ελληνική συνείδηση ως μία ημερομηνία-σταθμός στην ιστορία της νεώτερης Ελλάδας. Σηματοδοτεί την πάνδημη, καθολική και συγκλονιστική επιλογή ενός μικρού αλλά υπερήφανου λαού 8 εκατομμυρίων ψυχών να αγωνιστεί "υπέρ βωμών και εστιών" εναντίον ενός τεράστιου και πάνοπλου εχθρικού στρατού που επιβουλευόταν την εθνική μας ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια.

Αφίσα πατριωτικού χαρακτήρα από τον Κώστα Π. Γραμματόπουλο (1916-2003)

Στο προσκλητήριο του Αγώνα δεν υπήρχαν απόντες, έσπευσαν όλοι με το χαμόγελο στα χείλη (όπως τραγουδούσε η εμψυχώτρια της Νίκης, Σοφία Βέμπο) στα κακοτράχαλα αλβανικά βουνά, με ομοψυχία και μαζί την ακλόνητη απόφαση να συντρίψουν τον ιταμό εισβολέα. Μεταξύ όσων πολλών έδωσαν το αίμα τους ή και την ίδια τους τη ζωή ήταν απλοί άνθρωποι του λαού μας, κάθε κοινωνικής τάξης και κάθε πολιτικής απόχρωσης, όπως και λόγιοι, καλλιτέχνες, ζωγράφοι, συγγραφείς και ποιητές που με τα έργα τους (εμπνευσμένα από την εμπειρία της μάχης) αποτύπωσαν σκηνές του μεγάλου μας Έπους.

Του Σταμάτη Πολενάκη.

Η γελοιογραφία ως πηγή εθνικής ανάτασης.

Στις εφημερίδες της εποχής, εκτός από τις ανταποκρίσεις των απεσταλμένων δημοσιογράφων στο μέτωπο, δημοσιεύονταν συνεχώς διάφορες γελοιογραφίες που υμνούσαν τα κατορθώματα των στρατιωτών μας, ενώ παράλληλα, ζωγράφοι με τα σκίτσα ή και τους πίνακές τους απεικόνιζαν με εμφαντικό τρόπο τις ελληνικές επιτυχίες κατά των Ιταλών του Μουσολίνι. Πλείστοι δημιουργοί και καλλιτέχνες έχουν αφιερώσει μέρος του έργου τους τόσο στο 1940, όσο και στα επόμενα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα. Η τριπλή κατοχή της χώρας, η μεγάλη πείνα, τα "μπλόκα" των κατακτητών, οι εκτελέσεις και οι βασανισμοί πατριωτών έχουν όλα τη θέση τους μέσα σε αυτό το εκτεταμένο καλλιτεχνικό πεδίο αναφοράς, που έμεινε σαν παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.

Επιλεγμένη αναφορά.

Χωρίς την παραμικρή διάθεση να αδικήσω ή να αγνοήσω οποιονδήποτε, θα αναφερθώ σε διάφορες επώνυμες δημιουργίες που έμειναν στη μνήμη των Ελλήνων αναγνωστών αλλά και θεατών. Ο ζωγράφος Αλέξανδρος Αλεξανδράκης (1913-1968) μας χάρισε υπέροχους πίνακες που αποτελούν εμβληματικά στοιχεία της λαϊκής μας παράδοσης. Εξίσου εμφαντικά ήταν και τα ανάλογα έργα του Νικόλαου Νείρου (1905-1979).

Λιθογραφία του Νικ. Νείρου.

Ο σπουδαίος μας γελοιογράφος Φωκίων Δημητριάδης (1894-1977) απέδωσε με τα τόσο γλαφυρά σκίτσα του (κυρίως της περιόδου της κατοχής) την τότε τραγική πραγματικότητα. Δείτε ΕΔΩ & ΕΔΩ τις σχετικές αναρτήσεις. Ανάλογη ήταν και η συνεισφορά των συναδέλφων του, Νίκου Καστανάκη, Κωνσταντίνου Μπέζου, Παύλου Παυλίδη και πολλών άλλων.

'Οι Ένδοξοι Νικηταί' (του Φωκ. Δημητριάδη)

Ο εξαιρετικός εικονογράφος Δημήτρης Μεγαλίδης (1908-1979) με «Το Λεύκωμα του Αγώνα» φιλοτέχνησε πορτρέτα και στιγμές της Εθνικής μας Αντίστασης.

Έργο του Δημ. Μεγαλίδη.

Ο γελοιογράφος Σταμάτης Πολενάκης (1908-1997) πέραν όλων των άλλων, είναι ο άνθρωπος που δημιούργησε με μεγάλη δυσκολία το πρώτο στα χρονικά ελληνικό καρτούν (με τίτλο «Ο Ντούτσε Αφηγείται») σατιρίζοντας τη φυσιογνωμία του φασίστα-δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.

Μικρός Ήρως, #1 (εξώφυλλο του 'Byron')

Οι σχεδιαστές Βύρων Απτόσογλου (1923-1990), Θέμος Ανδρεόπουλος (1917-1996) και Δημήτρης Αντωνόπουλος (1932-2004) διάνθισαν με τα σκίτσα τους το ιστορικό αφήγημα "ΜΙΚΡΟΣ ΗΡΩΣ" του ευφάνταστου δημοσιογράφου Στέλιου Ανεμοδουρά (1917-2000).

Ο αξέχαστος ηθοποιός μας Μιχάλης Νικολινάκος (1920-1994) υπήρξε επίσης, ένας πολύ αξιόλογος ζωγράφος. Μεταξύ των πολλών έργων του, δεν παράλειψε να κάνει μνεία και στην περίοδο της κατοχής.

Ο εκδότης Ζήσιμος Βιρβίλλης προχώρησε το 1967 στην βραχύβια έκδοση του περιοδικού "Το Ατρόμητο Ελληνόπουλο" επιχειρώντας μία παραλλαγή της ιστορίας του Γιώργου Θαλάσση. Η προσπάθειά του είχε βασιστεί σε σενάρια του συγγραφέα Βασιλείου Α. Λαμπρόπουλου και σχέδια των Μιχάλη Κροντήρη και Στέφανου Αποστόλου (δείγμα άνω).

Ο συγγραφέας και εκδότης Νικόλαος Ζώης εξέδωσε μία σειρά εικονογραφημένων τευχών με τίτλο "Από την κατοχή έρχεται ο ΠΡΩΤΟΣ" (άνω, εξώφυλλο του #3) με σχέδια των Παναγιώτη Λύρη, Μαριλένας Παλόνι και Κώστα Φραγκιαδάκη. Ο τελευταίος μάλιστα, εξακολουθεί δημιουργεί, βασισμένος στα εξαιρετικά σενάρια του διακεκριμένου δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιώργου Γερ. Βλάχου, διάφορες επετειακές περιπέτειες (πλήρους ή μερικής εικονογράφησης) του "Μικρού Ήρωα", που εκδίδονται κατά καιρούς από τις ομώνυμες εκδόσεις του Λεωκράτη Ανεμοδουρά.