Roy Race: ο θρύλος του παγκόσμιου ποδοσφαίρου!

Roy Race: απ' το πενάκι της Yv. Hutton

(γράφει ο Νίκος Δημ. Νικολαΐδης, από το λήμμα 'Roy of the Rovers', που ο ίδιος έχει επιμεληθεί στην ελληνική βικιπαίδεια)

Ο Ρόυ Ρέης είναι φανταστικός χαρακτήρας κόμικς, πρωταγωνιστής της σειράς "Roy of the Rovers", που δημοσιεύθηκε στη Μεγάλη Βρετανία από το 1954 έως και το 2001, σε διάφορα έντυπα. Είναι ο πιο διάσημος ποδοσφαιριστής της φανταστικής ομάδας Μέλτσεστερ Ρόβερς, αρχηγός, προπονητής, πρόεδρος και ιδιοκτήτης της, σε διάφορα χρονικά διαστήματα. Ήταν παντρεμένος από το 1976 έως το 1995 με την Penny Laine, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά. Η σύζυγός του απεβίωσε, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, όταν ο Ρόυ εργαζόταν ως προπονητής στην ιταλική ομάδα Monza. Σταθμούς στην καριέρα του Ρόυ Ρέης αποτέλεσαν η ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας του συλλόγου το 1975 και ο βαρύτατος τραυματισμός του το 1993, λόγω του οποίου αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την ενεργό δράση. 

Χαμένοι στη μετάφραση

Ο θρυλικός Rοy of the Rovers συνεχίζει να μας κρατά συντροφιά, χάρη στη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται από τις Εκδόσεις Μικρός Ήρως να αναβιώσουν το μεγαλύτερο ποδοσφαιρικό κόμικ της Βρετανίας, σε συνεργασία με το TA NEA ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ.

Ο Roy Race, έχει πολλούς φίλους και στην Ελλάδα, παρά την εξαιρετική εκδοτική προσπάθεια όμως, η μετάφραση υστερεί σημαντικά, χαλώντας μια πραγματικά αξιέπαινη πρωτοβουλία.

Δε χρειάζεται να είναι αυτολεξεί η μετάφραση για να είναι ενδεδειγμένη, αρκεί να αποδίδει το νόημα, είναι φανερό ότι γίνεται προσπάθεια απόδοσης, είναι άκρως αποτυχημένη όμως, γιατί πολύ απλά δεν είναι ποδοσφαιρική.

Τα λάθη είναι σημαντικά και δείχνουν έλλειψη ποδοσφαιρικής γνώσης, έλλειψη γνώσης του αγγλικού ποδοσφαίρου γενικότερα, απαραίτητη στο συγκεκριμένο κόμικ που απευθύνεται κυρίως σε ποδοσφαιρικό αναγνωστικό κοινό.

Η ομάδα του Roy κινδυνεύει να αποκλειστεί από το League Cup, όχι από το κύπελλο Αγγλίας (F.A. Cup το ονομάζουν οι Άγγλοι), όμως συνεχώς στη μετάφραση βλέπουμε για ματς κυπέλλου!

Σε ένα εντυπωσιακό ολοσέλιδο καρέ, σε μια αναμέτρηση μέσα στη λάσπη, ενώ στο αγγλικό κείμενο αναφέρεται ότι «η Μέλτσεστερ είναι αήττητη στο πρωτάθλημα και είναι μέσα και στις δύο διοργανώσεις κυπέλλου, έχει πρόβλημα με τα πολλά παιχνίδια (σ.σ. αφού είναι μέσα σε όλες τις διοργανώσεις, με το log-jam oι Άγγλοι εννοούν το βεβαρημένο πρόγραμμα με τα απανωτά παιχνίδια), ενώ παίζει το πρώτο ματς των ημιτελικών του League Cup (oι ημιτελικοί του League Cup είναι διπλοί στην Αγγλία, αυτό ήταν το πρώτο ματς.)»

Στην ελληνική απόδοση βλέπουμε ότι «η Μέλτσεστερ αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα με τα ημιτελικά του κυπέλλου.»

Το λάθος είναι τεράστιο, πρόκειται για άλλη διοργάνωση, και είναι απορίας άξιο πως θα γίνει η μετάφραση στα επόμενα τεύχη, αφού η Melchester θα αποκλειστεί τελικά από το League Cup (συγγνώμη για το spoiler, αλλά δυστυχώς είναι απαραίτητο) και στη συνέχεια θα τη βλέπουμε να παίζει και για το κύπελλο. Πως θα εξηγηθεί στη μετάφραση ότι αποκλείστηκε από το κύπελλο (στην ουσία βέβαια πρόκειται για το League Cup), αλλά θα τη δούμε να …συνεχίζει στο κύπελλο (F.A. Cup, όπως προαναφέραμε);

Άλλο ένα τεράστιο λάθος είναι το παρατσούκλι του Roger Dixon (Ρότζερ Ντίξον) του παίκτη της Μέλτσεστερ που σκοράρει όταν μπαίνει αλλαγή στο ματς.

«Super-Sub» είναι το προσωνύμιο που του χάρισαν οι οπαδοί της Melchester, όχι….σούπερ, όπως βλέπουμε στο Roy of the Rovers που κρατάμε στα χέρια μας. Super-sub (Super-substitute) είναι η «χρυσή αλλαγή» που λέμε στο ποδόσφαιρο, όταν

αναφερόμαστε σε έναν παίκτη που μπαίνει αλλαγή και σκοράρει. Και στις σκέψεις του Ρόι βγαίνει διαφορετιικό νόημα όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, ας μείνουμε όμως στη «χρυσή αλλαγή»

Το συγκεκριμένο Roy of the Rovers που κρατάμε στα χέρια μας γράφτηκε τη σεζόν 1976-77 (27 Νοεμβρίου του 1976 είναι το επεισόδιο που ο Dixon παίρνει το προσωνύμιο super-sub) και προφανώς υπάρχει επιρροή από τον …original super-sub, τον David Fairclough, παίκτη

που έπαιξε στη Liverpool από το 1975 έως το 1983 και τη σεζόν 1976-1977 και πήρε το παρατσούκλι Super-sub. To διασημότερο γκολ του ήταν στο Αnfield , στα προημιτελικά του κυπέλλου πρωταθλητριών, κόντρα στη St Ettiene όταν μπήκε στο τελευταίο εικοσάλεπτο και 6 λεπτά πριν τη λήξη έδωσε τη νίκη-πρόκριση, σε μια από τις πιο αξέχαστες βραδιές της Liverpool. Aξέχαστη και η περιγραφή του δημοσιογράφου της ITV, Gerald Sinstadt που φώναξε: «Supersub strikes again!»

Με το Roy of the Rovers να γράφεται εκείνη τη σεζόν φαντάζει απίθανο να μην παραπέμπτει στον Fairclough o Roger Dixon, όπως και να έχει όμως η μετάφραση είναι λάθος κι αυτό είναι το θέμα μας.

Βλέπουμε δύο πολύ βασικά λάθη στη μετάφραση, το μπέρδεμα δύο διαφορετικών διοργανώσεων League Cup και F.A. Cup (Λιγκ Καπ και κύπελλο Αγγλίας) αλλά και τη «χρυσή αλλαγή» να αποδίδεται ως …σούπερ.

Σε ένα άλλο καρέ που εισάγει ιστορία, ο 5^ος γύρος του League Cup αναφέρεται ως 5^ος γύρος του κυπέλλου, ενώ φυσικά επαναλαμβάνεται το λάθος του Super-sub. 

Eδώ έχουμε τη Μέλτσεστερ να κάνει το 2-0 με δύο γκολ του Ρόι, δεν αναφέρεται όμως πουθενά ότι ο Ρόι έχει βάλει και τα δύο γκολ. Μια σημαντική παράλειψη, ενώ δεν αναφέρεται και η …βολίδα, ο «πύραυλος του Ρόι» (Racey’s rocket) σήμα κατατεθέν του πρωταγωνιστή των ιστοριών.
Αυτά είναι τα σημαντικότερα λάθη, υπάρχουν όμως κι άλλα εξίσου ενδεικτικά.

Στο ξεκίνημα της ιστορίας που ο Ντίξον στέλνει τη μπάλα στο δοκάρι, σε ένα χορταστικό ολοσέλιδο καρέ, το «τι κεφαλιά παραλίγο να γίνει το 2-0» μεταφράζεται ως … «παραλίγο ο Ντίξον» εδώ δηλαδή χάνουμε και το σκορ, αλλά το σημαντικότερο λάθος είναι αυτό στο τετραγωνάκι που αποτελεί την εισαγωγή της ιστορίας. 

Στην πανίσχυρη (σωστή απόδοση εδώ) Μέλτσεστερ αρκεί μόνο μια ισοπαλία με την Τάινκαστερ (όχι Τινκάστερ, αν κι εδώ το λάθος είναι ασήμαντο) για να επεκτείνει το ρεκόρ συλλόγου στα 20 σερί ματς χωρίς ήττα! Στη μετάφραση διαβάζουμε ότι η Μέλτσεστερ χρειάζεται ισοπαλία ή νίκη για να …διατηρήσει αήττητο ρεκόρ σε 20 αγώνες! Δε βλέπουμε πουθενά ότι έγινε ρεκόρ συλλόγου το οποίο φυσικά επεκτείνεται, ενώ κλασικά το super-sub εμφανίζεται πάλι ως σούπερ.

Η μετάφραση είναι σε πολλά σημεία περιληπτική (δεν ξέρουμε αν οφείλεται στη γραμματοσειρά ή στο μέγεθος των καρέ), υπάρχουν όμως φορές που δεν γίνεται ξεκάθαρη.

Όταν ο Μπλάκι συγχαίρει τον Ρόι λέγοντας του «αήττητοι στο πρωτάθλημα και στα ημιτελικά του Λιγκ Καπ, αυτά θα είναι φοβερά Χριστούγεννα» ο Ρόι απαντά «το είχα ξεχάσει» ενώ στο αγγλικό κείμενο αναφέρει ξεκάθαρα ότι είχε ξεχάσει ότι είναι Χριστούγεννα. Φυσικά τα ημιτελικά του Λιγκ Καπ μεταφράζονται απλά ως «ημιτελικά του κυπέλλου». 

Στη συνέχεια ο Ρόι αναφέρει ότι Μπέν Γκάλογουεϊ, ο γενικός διευθυντής της ομάδας δεν θα μπορέσει να κάνει τον Άγιο Βασίλη μιας και κρυολόγησε. Δεν αναφέρεται πουθενά η αιτία στην ελληνική μετάφραση (ο βαρύ κρυολόγημα), γι αυτό τη χαρακτηρίζουμε περιληπτική σε πολλά σημεία, κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό, αρκεί να μην αλλάζει το νόημα κι εδώ δεν το αλλάζει.

Δεν θέλουμε να γίνουμε υπερβολικοί, πιστεύουμε στην απόδοση κι όχι στην πιστή μετάφραση, π.χ. στο πανό που στο αγγλικό κείμενο γράφει «Roy’s our goalden boy» μια

χαρά μας κάνει το «Ρόι, ο χρυσός μας γκολτζής», στο συγκεκριμένο καρέ όμως θα διαπιστώσετε πάλι ότι το League Cup μεταφράζεται ως κύπελλο, είναι κάτι που δυστυχώς θα βρείτε σε όλο το τεύχος.
Υπάρχουν πολλά σημεία που αλλάζουν το νόημα, αναφέραμε τα πλέον σοβαρά, όχι για να στηλιτεύσουμε μια τόσο αξιόλογη προσπάθεια, αλλά για να τη βοηθήσουμε να βελτιωθεί, να γίνει καλύτερη, αντάξια της αυθεντικής.
Aκόμα και ο τίτλος του τεύχους «Το ακατάρριπτο ρεκόρ» δεν είναι σωστός, δε γίνεται πουθενά αναφορά σε «unbroken record» το «unbeaten record» αναφέρεται συνεχώς στο κείμενο, «Το αήττητο ρεκόρ» θα ήταν πιο αντιπροσωπευτικός τίτλος.
Για να μην αναφέρουμε μόνο τα αρνητικά, που έτσι κι αλλιώς αφορούν μόνο τη μετάφραση, αξίζει να σημειώσουμε ότι έχει γίνει εξαιρετική επεξεργασία κι η ποιότητα των χρωμάτων και της εκτύπωσης είναι ανώτερη του αυθεντικού, όσο απίστευτο κι αν φαντάζει κάτι τέτοιο.
Εξαιρετικά και τα αφιερώματα του Λευτέρη Ταρλαντέζου, στο τεύχος που κυκλοφόρησε -και μπορείτε ακόμα να βρείτε- αναφέρεται στον εκπληκτικό Paul Trevillion, τον σημαντικότερο εικονογράφο αθλημάτων, οι λάτρεις του ποδόσφαίρου τον έμαθαν όχι τόσο από τη δουλειά του στον Roy of the Rovers, αλλά στο αξεπέραστο «Υοu are the Ref» (είσαι ο διαιτητής).

Μην σας το χαλάμε όμως, αξίζει να διαβάσετε και να κρατήσετε το εξαιρετικό αφιέρωμα του Λευτέρη Ταρλαντέζου κι αξίζει να έχει στο χέρια σας το ελληνικό Roy of the Rovers, προσέξτε μόνο μη …χαθείτε στη μετάφραση.